S Ö Z A L T I

euro 2024 |

14 iyun - 14 iyul tarixlərində Almaniyada keçiriləcək futbol bayramı. Bir çoxları Fransa və İngiltərəni favorit hesab edir. Məncə həmişəki kimi İngilislər bacara bilməyəcək. Bəlkə də beynimə loser kimi kodlanıblar bilmirəm. Şəxsən mən turnirin qalibi kimi fransanı görürəm. Çox əjdaha şəkildə gəlirlər. Keçim qrup təxminlərimə:

Burda Macarıstan qrupun sürprizi olacaq. Almaniya maks 2 olacaq. İsveçrə və Şotlandiya isə ən yaxşı 3-cü yer uğrunda mübarizə aparacaq. Qrupun həlledici oyunu elə 1-ci turdakı Macarıstan - İsveçrə matçı olacaq.

Azarkeşi olduğum və son çempion İtaliyanın taleyindən qorxuram. Spaletti bambılısı dünən hücumçu qıtlığında Bolognada əla mövsüm keçirən Orsolinini komandadan çıxartdı. İtaliyada hamı spalettini topa tutur. Zaccagni, çolaq el shaarawy və demək olar ki, bu sezon oynamayan faggiolini saxlayıb, Orsolini və lazionun qapıçısı provedeli kənarda tutub. İspaniya və Xorvatiya, hətta Albaniya da başağrısı olacaq İtaliyaya. Türkiyə ilə 0-0 bitən matçda da ümid vermədilər. Amma bu İtaliyadı. Qrupda 3 heç-heçədən sonra dünya çempionu olmuş komandadı. Bilmək olmaz. Bu qrupa təxmin vermək çox çətindi. Realist olsam hal-hazırki vəziyyətə uyğun olaraq: 1 İspaniya 2 Xorvatiya 3 İtaliya 4 Albaniya.

İngiltərə burdan təmiz çıxar. 2ci yer üçün Danimarka və Serbiya əlləşər və Danimarka yeri qapar.

Ən asan qrupdu bu məncə. Fransa 1, Hollandiya 2, Avstriya 3, bərbad oyun oynayan Polşa 4.

Ən maraqlı qrup. Hamı Belçikanın asanlıqla 1-ci olacağını desə də mənim fikrimcə onların generasiyasının limiti çoxdan bitib. Rumıniya sürpriz edəcək. Ukraniya da ondan geri qalmayacaq. Slovakiya 4-cülüyə məhkumdu.

Gəldik dananın Türkiyə üçün quyruğunun qopduğu yerə. Türkiyə burdan necə çıxırsa çıxsın 8/1-dən o yana getməyəcək. Çünki ya Fransa ya İngiltərə ya da b qrupunda hansısa əjdaha ilə qarşılaşacaq. Ümumiyyətlə Türkiyə elə komandadı ki, oyununu heç cür tuta bilmirsən. Heç vaxt stabil oynamırlar. 0 da çəkə bilərlər. 90+ -da vurulan qollar ilə 1-ci də çıxa bilərlər. Portuqaliya 1-ci olacaq sözsüz. Gürcüstan Mdb-nin hal-hazırda ən yaxşı oynayanıdı. (Russia excluded). Çexiya burda tale həll edən komanda olacaq.
Könlümdən keçən 2008 və 2012-dəki İspaniya kimi İtaliyanın da ardıcıl qalib gəlməsidir. Amma çətin. Real vəziyyət Fransanın çempionluğunu göstərir. Ümid edirəm ki, 2004 və 2016 kimi sıxıcı yox, 2000 və 2008 kimi yaddaqalan turnir olar.

sosioloji marksizm | elm

analitik marksizm ekolu ilə tanınan, sosial siniflər klassifikasiyasında yeni nəzəri paradiqmaları ilə həm sosiologiya sahəsində həm də bütöv olaraq marksizm sahəsində yeni cığırlar açan erik olin wrightın Viskonsin-Medison Universitetində verdiyi dərslərdən biri.

dərsin syllabusu 87 səhifədir -*. bu yay syllabusda paylaşdığı əsas oxumaları bitirməyi planlayıram.

syllabusdakı chapterlər bu şəkildədir:
1) giriş
2) sinfi struktur
3) sinfi təşəkkül
4) dövlət və siyasət nəzəriyyəsi
5) ideologiya və şüur
6) tarix nəzəriyyəsi
7) sosializm və xilas/azadlıq

və üstəlik əsas oxumaların yanında- əgər vaxtınız varsa- əlavə oxuma materialları da var. möhtəşəm syllabusdur.

syllabusun linkini paylaşıram. məncə göz atın və bu sahə haqqında nələrsə oxumaq istəyirsinizsə yararlanın.

link: https://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharinghttps://drive.google.com/file/d/1Q64aPnfb1IlezJXjzcwuXMh62U8Silft/view?usp=sharing

ufc | idman

Açılışı ultimate fighting championship olan mma təşkilatı. İnsanların niyə bu qədər az maraqlandığına təəsüflənirəm düzü, xususilə də həmcinslərim arasında. Nəticə də, dünyanın ən güclü ya da badass insanının kimi olduğu sualı maraqlıdır və bunun cavabının öyrəniləcəyi ən prestijli təşkilat ufcdir. One championship və bellator kimi təşkilatlar da var, lakin ordakı əksər divizyadakı çempionlar heç ufcnin top 10 una girə bilməz müvafiq çəki divizyasında. Təbii olaraq anlayıram bəzi insanlar şiddət və s. kimi görüntüləri sevmir, həmin insanların baxmamağı normal haldı. Ancaq ölkədə xususilə animeci kütlənin, heç ufc nin nə olduğunu eşitməməyi maraqlanmamağı qəribə gəlir. one punch man, naruto və oxşarı animelərə baxmaqdansa çox daha real olanına baxa bilərsiz. Və bu real xarakterlərdən çox daha yaxşı inspiration ala bilərsiniz. Misal verim döyüşçülərdən,
Alex pereira gec yaşda kick-box a başlıyır. Ən yüksək səviyyə olan glorydə 2 diviziyada çempion olur. 2 dəfə məğlub elədiyi israel adesanya tərəfindən hər hansı bir interviyuda, "mən əfsanə olanda, hər hansısa bir pubda arxamdan boş boş danışacaq , o heç kimdi" tərzi təhqir olunmadan sonra özünə tamam yad olan bir idmana başlıyır. Hansı ki grappling dediyimiz şey 30 dan sonra elə rahat öyrənilən bir şey deyil. Öyrənsən belə heç vaxt vasatın üstü ola bilməyəcəksən, bunun özü də böyük drawback di istenilen döyüşçü üçün. Pereira ufc debutunu edir, və hətta bambılı bambılı danışan adesanyanı knockout edir. Sonra bir yuxarı çəkidə də çempion olur və hal-hazırda planetdə ayaqüstü döyüşdə ən çox qorxulan döyüşçüdür desək düz olar. Və bu insanın bütün bu uğuru, brazilyanın kasıb favellalarından birində, yoxsullaqdan çıxaraq elədiyi də
ayrı bir heyrətamiz haldı.

Çox maraqlı personaj var yəni ufcdə, misal günlərcə qaranlıqda ac sussuz, balaca otaqda günlərcə duran jiri prochazka. Bu xarakter elə bil sırf mistik anime xarakteri sevən insanlar üçün dizayn olunub. Günlərcə meşədə tək qalıb, məşq edir, just insane dude overall. Hərtərəfli döyüşə bilir, ancaq əsasən ayaqüstü döyüşməyə üstünlük verir, və sıfır guard ilə, full hücüm. Alex pereira kimi dünyanın ən təhlükəli kickbox çusunun belə üstünə şığıyır, əli qolu qarınında, ayaqları yediyi low kick lərdən təndimiş, qızarmış(döyüşdən sonra hətta morarmış olacaq) vəziyyətdə.
Son olaraq döyüş deyim maraqlananlar baxsın.
https://youtu.be/dHKRVKnChFI?si=SPdvsxA140sdhjxV

Jiri ilə glover teixeirü nın döyüşü həqiqətən yüksək gərginlikli bir kəmər döyüşü idi, gərginlik dedim yəni daim bir actionın olduğu maraqlı bir döyüş, sıxıcı şəkildə bir roundda 10, 15 jab in atıldığı bir döyüş yox. Düşünürəm ki, bu döyüşə önyarqısız baxan insan mma fanatı ola bilər.
Səhv eləmirəmsə gloverin 8 ci dərəcə bjj qara kəməri var və bu onu idmandakı ən yüksək grappling çi deməyimizə bəs edər. Ancaq mma təkcə grappling deyil.

https://youtu.be/7CAkyfHMhhA?si=dgNlY8GcxY5sm7cn
Rober whittaker , yoel romero

Müasir dövr middleweightdə(83kg) ən yaxşılardan olan cavan Whittakerın 41 yaşlı kafdar romero ilə olan 2- ci döyüşü. Romeroya kafdar dediyimə baxmıyın the dudes is insanely ripped and explosive. Çox gec başladığı idmana səhv eləmirəmsə 35,(köhnə olimpik gürəşçidir) əfsanə olaraq ayrılmışdı ufcdən. Qeyri mümkün bir nailiyyətdi həqiqətən 35 indən sonra təzə idmana başlamaq oyana, 35 indən sonra çempion ola bilmək ya da oxşarı bir nailiyyət göstərmək qeyri mümkün bir haldı. Çünki istər istəməz qocalırsan, əgər heavyweight ya da light heavyweight deyilsənsə. Romero onsuz adi bir insan deyil, hamı kuba da bədəninə qəribə experimentlər olunduğu bilir, ancaq yenə də idmanın özündə doping təşkilatları nəzarət edir, keçə bilibsə fair competition.

https://youtu.be/h9oj6HEdZSI?si=_0lutKRzOWW03d_v
Son olaraq aşağı çəkilərdən daha texniki olan, volkanovski, islam makhachev döyüşü. Volkanovski bu döyüş zamanı məğlubiyyətsiz demək olar, çempion idi 66 kiloda, islam isə xəbibin atasının favorit tələbəsi idi və çempionluğu oliveirdan(xəbibi udacağı deyilirdi, çox yaxşı grapplingi olduğuna görə) almışdı. Çoxlarına görə xəbibdən daha yaxşı olan islam, xususilə ayaqüstü döyüşdə, əksər döyüşlərini 1 dəqiqənin altında bitirən islam üçün çıxa biləcək ən texniki və inatçı rəqiblərdən idi alexander, həmçinin bütün çəki divizyalarını əhatə edən reytinqdə də, pound for pound rankingdə də 1 ci sırada idi. Bu döyüş digərləri qədər, süper maraqlı olmaya bilər, ancaq məğlubedilməz dağıstan grappling məktəbinin qarşısına çıxan ən güclü oponentin döyüşə necə bir əhəmiyyət qazandırdığnı qavraya bilsəz, yüksək diqqətlə baxacağıvıza şübhəm yoxdur. Hərhalda texniki skill olaraq bunun üstünə çıxa biləcək başqa qarşıdurma yoxdur.

Sona da ufc üçün xüsusi tarixi əhəmiyyəti olan bir neçə maraqlı döyüş qoyacam
https://youtu.be/en4hR34Bl8w?si=Xm8rBGOoan4LTDtz
https://youtu.be/l8s2fsfIpUA?si=AFqEA-1VW_NkK6e8
https://youtu.be/JuBBIJ7adjM?si=l2RWjq2ktf83kZKQ

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

(OYP) - verilənlərin obyektlər üzərindən formasını dəyişməsi üzərinə qurulmuş proqramlaşdırma methodu. yazılmış funksiyaların təkrər istifadəsinə və daha kompleks məntiqə kömək edir.

// birinci class-da yaradılan obyekt və methodun digərində çağırılıb istifadə edilməsi:
class a {
string name;
public void method_a();
}
// ikinci class-da implementasiyası
class b extends class a {
name = "jhon.doe'':
method("do something");
}

bəzi methodolojiyaları:
enkapsulyasiya (encapsulation),
varislik (inheritance),
polimorfizm (polymorphism),
abstraksiyası (abstraction),
obyektlər arasında informasiya axınının təşkili (sending messages / message sending),
təkrar istifadə oluna bilərlik ( reusability).

java - c - c++ - Python - php
bu linkdə azərbaycanca ətraflı və bəsit izahı da var

perfume genius | musiqi

əsl adı Michael Alden Hadreas olan əsasən indie pop, indie rock və art pop tərzlərində mahnılar bəstəyən amerikalı musiqiçidir. Özünə seçmiş olduğu bu ləqəb isə Perfume The Story of a Murderer filmindən irəli gəlir. 2020-ci ilin diqqət çəkən albumlarından biri Set My Heart on Fire Immediately olsa da onun no shape albumunu daha çox bəyənirəm.

Tanımaq istəyənlər üçün:
(baxma: jason)
(baxma: otherside)
(baxma: die 4 you)
(baxma: slip away)
(bax: queen)
(baxma: without you)

euro 2024 |

sosioloji marksizm | elm

ufc | idman

obyekt yönümlü proqramlaşdırma | proqramlama

javascript | proqramlama

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

t-72 ★ wiki | texnologiya

Az öncə zirzəmidə gəzərkən, bu başlıq ilə qarşılaşdım və "niyə bu əfsanəvi tank haqqında geniş məlumat yazmayım ki?" Sualını özümə verdim və budur artıq yazıram.

T-72 tankları ilk dəfə 1972-ci ildə istehsal olundu və 1973-cü ildə isə istifadəyə verildi. Həmin ildən etibarən, təxminən 50 ildir ki, dünyada ən çox tanınan, ən çox bilinən, ən çox savaş görmüş və ən populyar tanklar oldular. T-72 uzun bir müddət sovet ordusunun tank qabiliyyətinin təməlini təşkil etdi. varşava paktı ölkələrinin tamamı bu tankdan istifadə etdi. Moskva T-72 tanklarını digər müttəfiq dövlətlərə də göndərdi. Bu minvalla da T-72 dünyanın ən populyar tankı halına gəldi.

T-72:



T-72-nin hekayəsinə girişmədən əvvəl, t-64 haqqında da danışmaq lazımdır. T-64 1960-lı illərin başında ortaya çıxmış bir rus tankıdır. 60-lı illərdə sovet höküməti, qərbin modern tank proyektlərinə şahid olduqdan sonra, onlarla başa çıxa biləcək yeni bir tank(lar) istədi. Və bu yolun sonunda da 60-lı illərin əvvəllərində t-64 tankı ərsəyə gətirildi. T-64 dönəminin ən modern, ən üstün tanklarından biri idi, hətta ən üstünü idi. Üzərində 125 mm-lik avtomatik doldurucuya sahib əfsanəvi ak-45 topu vardı. Bu top o zamankı bütün qərb tanklarının zirehlərini deşə biləcək qabiliyyətdə idi. Sovet tanklarında bir ümumiləşdirmə aparsaq görərik ki, tank heyətinin rahatlığı, komfortu çox da önəmsənməz, amma t-64-də heyət üçün bəzi önləmlər alınmışdı. 3 nəfərlik heyət üzvlərinin hər biri ayrı nöqtələrdə(bölümlərdə) yerləşdirilirdi və bu günümüzün modern qərb tanklarında da sıxlıqla görünən bir şeydir.
T-64-də ruslar dövrünə görə çox yüksək texnologiya kompozit zireh texnologiyasından istifadə etmişdilər. Tankın müharibə ağırlığı 38 t idi amma istifadə etdiyi zireh heç bir qərb topu tərəfindən deşilə bilməyəcək səviyyələrdə idi. Sovetlər tank üzərində olduqca çox, elektrooptik sistemlər istifadə etmişdilər; lazer məsafəölçənlər, lazer hədəfişarələyicilər, termal hədəfləmə sistemləri və s. Kimi. Ayrıca tankda 705 at gücündə, 5 silindrli motor vardı. Motor bir multifuel motoru idi, yəni fərqli yanacaq nöbləti istifadə edə bilirdi; dizel, benzin, kerosin və s. Karma şəkildə istifadə edə bilirdi. Ki, bu texnologiyadan bu günki amerikan tankları da istifadə edir. Və bu özəlliklərindən, bu üstünlüklərindən dolayı moskva bu tankı heç bir zaman sevmədi * bəli, cümləni düz oxudun təkrardan arxaya qayıtma .

Tankın bu qədər üstünlükləri, ideallığı və s. Olmasına rəğmən, sevilməməsinin səbəbi, rusların tank doktrinasının altında yatır.
Ruslar tank birləşmələri keyfiyyət deyil, kəmiyyət fokuslu birləşmələrdir. Onlar əsasən, düşmən tankları üzərinə onlardan çox da basırıq, sayca çox üstün gələ bilməkdir. ikinci dünya müharibəsindən qalma bir adətdir bu. Yəni bir düşmən tankının qarşısına ən az 5-10 tankla çıxmaq rus tank birləşmələrinin əsas təməlidir.
Bu səbəbdən də moskvanın istədiyi şey, istehsal maliyyəti aşağı və çox miqdarda istifadə edə biləcəyi ekonomik tanklar idi, lakin t-64 bu üstün quruluşdan ötrü, çox bahalıydı. İstehsal, baxım, təmir maliyyətləri çox yüksək idi. Yüksək texnologiyadan bol miqdarda istifadə olunduğu üçün bu tankların sıradan çıxma faizi digər tanklardan qat-qat artıq idi. Və bu kimi səbəblərdən moskva, kreml bu tankların istehsalına sıxışdırma siyasəti yeritdi.

T-64:



Sovet ordusu üçün, sadəcə 13 min ədəd t-64 tankı istehsal olundu. 13 min ədədi sənə çox gəlməsin, çünki varşava paktı ölkələri üçün bu say barmaq saymaq kimi bir şey idi.

Kreml t-64-lərlə bağlı belə bir siyasət izləməyi qərara almışdı ki, t-64 tankları, şərqi avropada strateji əhəmiyyətli nöqtələrdə, kritik bölgələrdə istifadə ediləcəkdi, elit birliklər üçün təchiz olunacaqdı və bunlar ekonomik maliyyəti ucuz, digər savaş tankları ilə koordinasiyalı şəkildə dəstəklənəcəkdi.

1967-ci ildə kreml t-64-lərin bəzi alt sistemləri saxlanılmaqla, ondan daha ekonomik olan bir tank proyekti üzərində hərəkətə keçdi. Bu çalışmaların ilk etapında ob-272 tankı ortaya çıxdı və irəliləyən dönəmlərdə biz bu tankı t-72 olarak gördük.

Kreml T-72-i çox sevdi, T-72-lər t-64-lərlə bir çox eyni özəllikləri daşıyırdı, eyni topa sahib idilər, eyni avtomatik doldurucuları vardı, alt sistemləri eyni idi və ekonomik cəhətdən daha sərfəli idilər. Belə ki, bir ədəd t-64 tankının maliyyətinə iki ədəd T-72 tankı istehsal edə bilirdilər. Maliyyətləri tank başına 40-45 % daha aşağı idi.

Təbii ki, bu ucuzluğun da ağır bədəlləri vardı, məsələn, T-72-lərin zirehləri t-64-lər kimi möhkəm deyildi, kompozit zireh yerinə tökmə zirehdən istifadə olunmuşdu. Motor məsələsində olduqca kırpma moduna keçilmişdi, belə ki t-64-ün o 5 silindirli, multifuel motoru əvəzinə, t-34-lərdə istifadə edilmiş bəsit, 750 at gücündə model istifadə edilmişdi. T-64-ün sahib olduğu bir çox elektrooptik sistemlər, T-72-lərdə yer almadı, amma 12,7 mm-lik və 7,62 mm-lik makinalı tüfənglər bu tankın üzərində inteqrə edildi.

Bunların sonunda, 1972-ci ilin əvvəlində t-64 qədər baha olmayan, amma onun gördüyü işlərin müəyyən qədərinə hakim olan, bəsit, ucuz T-72-lər 1973-cü ildən etibarən qızıl orduda xidmət etməyə başladılar.

T-64 xəyalları quran rus tankçıları -* T-72-ləri çox da sevmədilər, amma kreml bu tanklara aşiq olmuşdu -*. Tank ucuz idi, bəsit idi, maliyyətləri az idi, əziyyəti, baxımı olduqca sərfəli idi və moskva bu tanklara yeni nəsil t-34-lər kimi baxırdı.

Tank sovet cümhuriyyətlərinə paylandı, varşava paktı ölkələrinə paylandı, orta şərq ölkələrinə satıldı, afrika ölkələrindən cənub-şərqi asiyaya qədər hər yerə gedib çıxdı. Sovetlər bu tank üzərindən ciddi miqdarlarda pul qazandı.

T-72 tankları təkcə rusiyada istehsal edilmədi, tankın lisenziyaları rumınyaya, polşaya, çexoslovakiyaya, yuqoslaviyaya verildi ki, Yugoslaviyada, yəni indiki serbiyada tanklar m-84 adı ilə hələ də istehsal edilməkdədir. Hətta tankın lisenziyaları zaman-zaman iraqa da verildi(buranı yadda saxla, təzədən qayıdacam).

T-72-lər ilk müharibə təcrübəsini əfqanıstanda yaşadı, amma bildiyimiz anlamda büyük təcrübələr yaşanmadı, çünki tanka qarşı tank müharibəsi olmadı əfqanıstanda. T-72-in ilk gerçək müharibə təcrübəsi, iran-iraq müharibəsi idi.


Səddam hüseynin hakimiyyəti dövründə, sovetlərlə etdiyi anlaşma gərəyi, bir miqdar T-72 tankı moskvadan hazır olaraq alındı. Bundan başqa bu tankların ciddi bir miqdarını da öz fabriklərində istehsal etdi, amma tanklar rusiyadan hazır gəlirdi, iraq fabriklərində isə üstündə işlənilirdi ki, gələn tanklar da əsl T-72-lər deyil, onun ixrac variasiyası olan t-72 Mlər idi.(fərqlərini yazacam)

Hər nə qədər iraq bu müharibədə məğlub olsa da, T-72-lər testlərdən uğurla keçdilər.

T-72-lərin gördüyü ən böyük ikinci müharibə təcrübəsi, 1982-ci ildə, livan müharibəsi sırasında gerçəkləşdi. Suriya ordusunun istifadə etdiyi t-72-lər, israil ordusunun istifadə etdi m-60-larına qarşı, böyük üstünlük qazanınca, bu tankların dünya çapındakı populyarlığı da artdı.

80-li illərdə rusiya bu tankdan o qədər ciddi miqdarlarda satdı ki, başınızı çevirdiyiniz dünyanın hər yerində t-72 görərdiniz. 25-dən artıq ölkə t-72-i almışdı və aktiv istifadə edirdi. Buna görə də ruslar bu tankı yavaşdan modernləşdirməyə başladılar. Öncə zirehindən başlayaraq, əvvəlki tökmə, bəsit, az dayanıqlı zireh yerini kompozit zirehə buraxdı. Tankın elektrooptik aksentini modernləşdirdilər, motorda dəyişikliklər edildi, 750-780 at gücündəki motorlar yerinə, 1000-1030 at gücündəki daha model motorlar istifadə etdilər.

T-72 illər keçdikcə yeniləndi, demoda olmaq yerinə, daha gücləndi və təsirli hala gəldi. Hər variasiyada zirehdən tutmuş atəş sistemlərinə qədər hər nöqtəsi təkmilləşdi və təkamülə uğrayaraq günümüzə qədər gəlib çıxdı.

Amma 1991-ci ilə gəlindiyində, belə deyək, t-72 tankı öz karizmasına ən böyük cızığı almışdı. çöl fırtınası əməliyyatı çərçivəsində t-72-lər və amerikan m-1 Avraams tankları qarşı-qarşıya gəldilər və nəticə t-72-lər üçün heç də ürəkaçan olmadı. Əslində bundan əvvəl körfəz savaşında da t-72-lər bir çox hava ünsürlərini yox edə bilsələr də, ümumi olaraq baxdıqda çox zəif performans göstərmişdilər.

Hətta, amerikan əsgərləri bir reportajda, bağdadın cənubunda hər hansı bir t-72 görən amerikan ordusu, tankı sabat mərmilərlə vurarkən tanklarda heç bir hərəkətlənmə, tərpəniş, hissiyat olmurmuş. Sonradan gəlib çıxan apachelər, thunderbotlar və s. Tankları məhv etdikdən sonra, gəlib tankın qalıqlarına baxan amerika ordusu şoka düşmüşdü. Bunlar nə dərəcədə irəli texnologiya istifadə edirlər ki, bizim mərmilərimiz bu tanklara təsir etmir deyə düşünən amerikan əsgərləri gördükləri qarşısında aciz qaldılar.
Yaxından gəlib baxdıqdan sonra gördülər ki, atdıqları sabat mərmilər tankları tərə yağı biçimində deşib düz keçirmiş və bütün heyət məhv olduğu üçün də tank döyüş ərazisində sükunətini saxlayırmış -*.

M-1 Avraams:



Sabat mərmilər:



Gördüyünüz merminin kənarındakı ağ örtük açılır və nazik mərmi ortaya çıxır,



İraqda sabat mərmi ilə deşilmiş bir t-72 qülləsi;



T-72-lərin iraq savaşlarında bu qədər uğursuz nəticələr göstərmələri bir dönəm çox danışılmışdı, amma Rusiya buna etiraz etdi. Satılan t-72-lər ixrac versiyası olan t-72-m-lər idi və üstünə üstlük bu tanklar ixrac tanklarının da ilk versiyası idi. Yəni əsl T-72-lərin dağıdıcı gücü, zirehi ilə qarşılaşmadan belə iddiaların qaldırılması moskvaya görə absurd iddialar idi.

Üstündən bir neçə il keçdikdən sonra, çeçenistan savaşı sırasında isə, t-72-lərin karizması sözün tam anlamı ilə, yerlərə dağıldı. Çeçen özünümüdafiə qüvvələri onlarla t-72 tankını çox asan, kustar üsullarla məhv edə bilirdi.
Öncəlikli olaraq çeçenlər, bir tankı pusquya düşürərək, üzərinə rpglərlə atəş edirdilər. İlk atış dalğasını t-72 reaktiv zireh sayəsində qarşılaya bilirdi, amma hər atışdan sonra o bölgə çılpaq bir şəkildə açığa çıxırdı. Eyni nöqtəyə isə 2-3 mərmi ilə atəş etdikdən sonra bu tank qarpız misalı partlayırdı.

2000-ci illərə gəlindiyində, bu tankın karizması yetərincə cızıq-cızıq idi, amma heç kəs bu tankdan belə asanlıqla vaz keçmək istəmirdi. T-72 ucuz tank idi, bəsit, baxımı asan idi, buna görə də heç kəs bu tankı buraxmaq istəmirdi, modernizasiya tətbiqləri ilə tankı zorla ayaqüstə saxlayırdılar. Hal-hazırda quru hərbi sənayesi texnologiyaları üzrə ən gəlirli iş, t-72 modernizasiyası dəstləridir* kits . Rusiyanın bununla bağlı öz dəstləri, avropanın ayrı, polşanın pl stealth dəstlər silsiləsi belə var, Rumıniyanın var və və amerikanın belə var* bundan sonrasını sən düşün . Türkiyənin də t-72 modernizasiyası üzrə bəzi dəst çalışmaları var. ASELSAN bir neçə il əvvəl Qazaxıstanın əlindəki t-72 tanklarını modernizasiya etmişdi. Hal-hazırda isə Azərbaycan tanklarının üzərində işlənilir.

Rusiyanın özü belə, əlindəki t-72-lərdən vaz keçə bilmir. Ekonomik sıxıntılardan dolayı rusların armata proqramı yarıda qaldı. Ruslar əllərindəki t-72 alt tanklarını və t-80-lərin tamamını armata tankları ilə əvəz edəcəkdi, amma ortadakı bu mövcud iqtisadi xaos səbəbilə bundan da vaz keçdilər. Bir ara, t-90 istehsalına davam edəcəkləri açıqlandı, amma ona da macal qalmadı artıq. Ən sonda əllərindəki t-72-ləri t-72 b-3 səviyəsində modernizasiya etməyə qərar verildi.

Texniki özəlliklərini sıralayıram;

Not: t-72-lər təxminən bu 50 il boyunca o qədər çox modernizasiya edildilər ki, texniki özəllikləri haqqında net rəqəm, say vermək həddindən artıq qarışıqdır. Ona görə də ortalama bir şeylər etməyə çalışacağam.

Ağırlıq: 41 ton, ilk istehsal olunan t-72-lər üçün. Sonradan istehsal olunan variasiyalar 46 tona qədər çıxdı.
Silah: iki ədəd a-45 m topu. 125 mm-lik, yivsiz, səssiz topdur. Avtomatik doldurucuya sahib top, 4 min metrə qədər dəqiq atışlar edə bilir.
Heyət: 3 nəfər. Heyətin az olmasının bir səbəbi, avtomatik doldurucuya bağlanır. Ümumiyyətlə ruslar t-72-lərdə heyət sayını az tutaraq, bir taborda daha çox tank olmasına çalışmışdılar. Məsələn, bir nato tank taborunda 50 tank olarkən, rus tank taborunda bu say 60-70-ə qədər çıxa bilir. Yəni sovetlərin məsələsi ancaq saylarla idi.
Zireh:
İlk versiyadan sona doğru, öndən, 330-600 mm
Kompozit reaktiv zirehdəb istifadə edilir. Reaktiv zirehi çoxunuz gözmüsünüz, tankın üstündəki balaca qutular şəklində olan hissələrdir.
Reaktiv zirehlə birlikdə, tankın üstündə "шотра" adı verilən passiv müdafiə sistemi də yer almaqdadır. İlk nəsillərdə yoxdur, amma 80-ci illərdən sonra, t-80-lə birlikdə t-72-lərdə də istifafə edilməyə başlanıldı.
Motor: ilk versiyada (bayaq qeyd etdiyim) t-34-lərə məxsus v-2 motorları istifadə edilsə də, sonradan t-64-lərdə olduğu kimi multifuel 1000-1130 at gücündə motorlardan istifadə edilmişdir.
Sürət: Modellərinə görə saatda 60-75 km sürətə qalxa bilirlər. Bu tamamilə modernizasiya ilə bağlı birşeydir.
Mənzil: variasiyalara görə 350-600 km arası dəyişir.

Ümumiləşdirmə aparsaq, T-72 ucuz, bəsit, güvənilir, hər işi minimum səviyyədə görə biləcək bir tankdır.

Vurğulamaqda fayda var ki, t-72 müharibədə sadəcə tank olaraq istifadə edilmədi; moskva fərqli anlamlarda lojistik dəstək üçün tankı belə deyim tanklıqdan da çıxardığı anlar oldu. Təchizat dağıma, yükləmə maşını, çəkici, evakuator, körpü maşını, тос-1 və ya cəhənnəm maşını deyilən, Azərbaycan ordusunda da yaygın istifadə olunan, çoxlüləli raket sisteminin belə təməlini əmələ gətirir.
Ayrıca ruslar, t-72-in şassisindən istifadə edərək bmpt terminator adlı pdm düzəltmişdilər(çeçen savaşından sonra).

Tos-1(bakı paradından);



Bmpt terminator;



T-72-lər (dəfələrlə vurğulayıram) ucuz, bəsit, güvənilir tankdır. O qədər ucuzdur və baxımı asandır ki, kasıb bir ölkə də bundan bol miqdarda ala bilər, varlı bir ölkə də(finlandiya misal). Tankın üzərində o qədər modifikasiyalar olunub ki hətta b-3 versiyaları m1 avraam, leopard-2 tankları ilə qarşılaşıb onları əzəcək cinsdəndir. Hər cür ərazi şərtlərinə uyğunlaşa bilən, əsnək tırtılları, gövdə quruluşu vardır. Ən önəmlisi, verilən tapşırıqları da böyük ölçüdə uğurla həyata keçirə bilir.

Mənfilərinə gəlindikdə isə, t-72-lər hər zaman dövrünün tanklarından geridə qalmışdır. Bir çox modernizasiya almasına rəğmən zireh qoruması olduqca düşükdür ki, bunu da iraq savaşında aydın şəkildə görə bilərik. Və ilk versiyalarda edilmiş çox ölümcül bir xəta vardı, hansı ki, qüllədə olan avtomatik doldurucu səbəbilə, tankın mərmiləri qüllənin divarlarına düzülmüşdü. Qülləni əgər deşib, o mərmilərə çata bilsəydiniz, tankın qülləsi çox şiddətli partlayışla hətta 10 metrə qədər havaya uça bilir. Heyətə olacaqları isə ümid edirəm yazmağa gərək yoxdur. Çeçen savaşından bunun örnəyini çox gözəl görürük, hansı ki, bir çox vurulmuş t-72-lər qüllələri tankın gövdəsindən qopmuş bir şəkildə yerdə yatmaqdadır(ki, bir çoxunuz bu səhnəyə filmlərdən şahidsiniz).

Həmin tanklardan biri;



Rus tanklarının generasiyaları ilə bağlı, çox ciddi bir səhv anlaşılma vardır. Bunu burda yazmaq istəyirəm ki, t-72 tankı, t-64 tankının üzərindən istehsal edilmədi. Hər nə qədər kənardan ayırd edilməsi çətin olsa da bu belə deyil(əslində t-64-lər lazer sistemlərinə görə fərqlənir, təkərlərində fərqlər var və s.).
T-64 tankı üzərindən t-80 tankı, t-72 tankı üzərindən isə t-90 (məşhur, qızılgöz şora) tankı istehal edilmişdir. Armata t-14-ün isə bu sıralama ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. T-64 sıfırdan başlamış yeni bir preykt olduğu qədər, t-14-lər də sıfırdan başlamışdır(nə qədər bənzəsələr də).

T-72-in məharətlərini birinci və ikinci qarabağ müharibələrində gördük, iraqda gördük və önümüzdəki on illər içərisində də görməyə davam edəcəyik və heç kəs bu tankdan düşünürəm ki, (və çox heyif ki)vaz keçən deyildir..

Qaynaqlar:
link 1
link 2
link 3
link 4

tissot prx | texnologiya